Αντιμετωπίζοντας το Σχολικό Εκφοβισμό

Ο Σχολικός Εκφοβισμός αποτελεί  μια στάση παρά μια πράξη (Besag, 1989).  Παρέες πιτσιρικάδων εκπαιδεύονται στη βία προκειμένου να δημιουργήσουν έναν κόσμο μέσα στον οποίο μπορούν να αναδειχθούν, να επιβληθούν και να κερδίσουν τον σεβασμό και την αναγνώριση από τους συνομηλίκους τους.

Λόγω του ότι αποτελεί μια κρυφή μορφή επιθετικότητας, ο Σχολικός Εκφοβισμός καθίσταται από τη φύση του δύσκολος τόσο στον εντοπισμό του όσο και στην αντιμετώπισή του.  Πρόκειται για μια συνειδητή και σκόπιμη επιθυμία του δράστη (θύτης) να βλάψει, να τρομοκρατήσει και να απειλήσει κάποιον (θύμα) με απώτερο στόχο την συστηματική κατάχρηση δύναμης.

Τον Σχολικό Εκφοβισμό μπορούμε να τον εντοπίσουμε στις τάξεις του σχολείου, στο προαύλιο, στους διαδρόμους, στις τουαλέτες, στη διαδρομή από και προς το σχολείο, στο σχολικό λεωφορείο και στο διαδίκτυο (Cyberbullying).

Οι μορφές με τις οποίες μπορεί να εμφανιστεί είναι: σωματικός  (χτυπήματα, κλωτσιές, σπρώξιμο), λεκτικός (βρισιές, κουτσομπολιά, αρνητικά σχόλια, κοροϊδία, απειλές, τηλεφωνήματα, email), συναισθηματικός (απόρριψη, τρομοκρατία, ντρόπιασμα), σεξουαλικός (κακοποίηση, υπονοούμενα), ρατσιστικός (περιθωριοποίηση λόγω φυλετικής ταυτότητας).

Βασικά χαρακτηριστικά του θύτη αποτελούν η φυσική δύναμη,  η υψηλή αυτοπεποίθηση, η παρορμητικότητα, η έλλειψη κοινωνικότητας, η έλλειψη συναισθηματικής κατανόησης, η έλλειψη μεταμέλειας, η σχολική αποτυχία και η ύπαρξη συνήθως ενδοοικογενειακής βίας. Από την άλλη, το θύμα χαρακτηρίζεται από μειωμένες μαθησιακές ικανότητες, εμφανείς νοητικές/φυσικές/κινητικές δυσκολίες, χαμηλή αυτοπεποίθηση, δυσκολία στη συνεργασία και την συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες, ανασφάλεια και εμφανή συναισθηματική ευαισθησία.

Η παρέμβαση για την αντιμετώπιση του Σχολικού Εκφοβισμού δεν είναι μονομερής. Σημαντική είναι η ευθύνη των παρατηρητών, των εκπαιδευτικών και της οικογένειας.

Για να βοηθήσουμε ένα θύμα Σχολικού Εκφοβισμού πρέπει:

1) Να σταματήσουμε  αμέσως την πράξη εκφοβισμού με το να σταθούμε δίπλα στο θύμα, χωρίς να απομακρύνουμε κανέναν και χωρίς να ρωτήσουμε για τους λόγους της πράξης εκφοβισμού

2) Να αναφερθούμε στο συμβάν και στους αντίστοιχους κανόνες του σχολείου τους και χρησιμοποιώντας σταθερή φωνή να πούμε: «Αυτό δεν επιτρέπεται στο σχολείο μας», «Δεν επιτρέπεται να σπρώχνουμε/να πονάμε τον άλλον με αυτόν τον τρόπο»,

3) Να στηρίξουμε το θύμα μιλώντας μαζί του , να μην ρωτήσουμε όμως μπροστά σε όλους τι συνέβη και να ενημερώσουμε τους καθηγητές του

4) Να αναπτύξουμε  μια ζεστή και φιλική σχέση με το θύμα επιδιώκοντας τη συζήτηση μαζί του

5) Να καθησυχάσουμε το θύμα ότι δε φταίει αυτό αν του επιτέθηκαν και ότι δεν είναι δικό του λάθος

6) Να μιλήσουμε με συγκεκριμένα περιστατικά στο δάσκαλο, στον διευθυντή, στους γονείς τους

Όσον αφορά τον τρόπο συμπεριφοράς προς το θύτη αναφέρουμε ότι είναι σημαντικό να τον φέρουμε αντιμέτωπο με την αιτία που τον έκανε εκφοβιστή, να του μιλήσουμε για τα συναισθήματα των θυμάτων του, αν συνεχίσει, να αρχίσουμε να τον αποφεύγουμε δείχνοντας του ότι δεν εγκρίνουμε τη συμπεριφορά του και να αρχίσουμε να κάνουμε παρέα με το θύμα του.

Πολύ σημαντικός είναι ο τρόπος και ο τόνος με τον οποίο θα επικοινωνήσουμε με το Θύμα. Συγκεκριμένα, στην επικοινωνία μαζί του:

1) Κατ’ αρχάς δεν φταις εσύ! Πολλοί επιτυχημένοι άνθρωποι είχαν πέσει θύματα εκφοβισμού στο σχολείο

2) Μην απαντάς σε κοροϊδίες, κάνε ότι δεν ακούς

3)Κοίταξέ τους στα μάτια και πες τους καθαρά και σταθερά «ΣΤΑΜΑΤΑ!»

4) Πες αμέσως τι συνέβη στο δάσκαλό σου ή σε κάποιον ενήλικα

5) Αν φοβάσαι να το πεις σε κάποιον ενήλικα, πες το σε έναν φίλο και ζήτα του να είναι μαζί σου

6) Συνέχισε να το λες!

7) Αν σου έστειλαν απειλητικό sms ή e-mail κράτησέ το, μη το σβήσεις, θα χρειαστεί ως απόδειξη

8) Μην πιστεύεις αυτά που σου λένε οι εκφοβιστές, να επαινείς τον εαυτό σου κάθε μέρα για τα καλά σου σημεία

Αναφορικά με τους εκπαιδευτικούς σημαντικό ρόλο παίζει η δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων που στηρίζονται στο σεβασμό και την εμπιστοσύνη, στην προσπάθεια να προλαμβάνουν επιθετικές και αντικοινωνικές συμπεριφορές, στην αποφυγή διακρίσεων μεταξύ των μαθητών και στην αποφυγή τιμωριών και την εφαρμογή της μεθόδου time out, στη στέρηση δηλαδή για λίγο από το παιδί της δυνατότητας να πάρει οποιαδήποτε ενίσχυση είτε εσωτερική όπου το παιδί αφήνει αυτό με το οποίο ασχολείται και κάνει κάτι άλλο που το θεωρεί πιο ενδιαφέρον, είτε εξωτερική όπου ο δάσκαλος επαινεί το παιδί για τη συμπεριφορά του.

Οι γονείς οφείλουν και οι ίδιοι να προσέξουν τη συμπεριφορά τους απέναντι στο παιδί διατηρώντας την ψυχραιμία τους και διαχειρίζοντας τυχόν αρνητικά συναισθήματα. Η επιδίωξη διαρκών συζητήσεων και η επιβεβαίωση ότι δεν ευθύνεται το παιδί για ότι του συμβαίνει κυρίως στην περίπτωση του θύματος είναι πολύ σημαντικά. Επίσης, η υπενθύμιση ότι το νοιάζεστε και ότι είστε αυτοί που το προστατεύετε και ότι μαζί μπορείτε να το αντιμετωπίσετε. Επίσης, είναι σημαντικό να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει ότι η αλλαγή μπορεί να επέλθει μόνο με το σπάσιμο της σιωπής. Η ενημέρωση του Διευθυντή και των υπόλοιπων εκπαιδευτικών είναι επίσης σημαντική, και τέλος η προσφυγή σε κάποιων ειδικό ψυχικής υγείας τόσο για να αποκτήσετε επιπρόσθετους τρόπους πρακτικής αντιμετώπισης όσο και για την αποκατάσταση της ψυχικής υγείας του θύματος ή του  θύτη.

 

Κυριακή Λέντζιου

ΜSc, Κλινική Ψυχολόγος